مجله آکادمی باغ کتاب

زیستگاه دریایی

از فضای بیرونی، زمین شبیه به یک مرمر آبی شگفت انگیز است. دلیلش این است که اقیانوس ها بیشتر سطح زمین یعنی بیش از 70 درصد آن را پوشانده اند.

نویسنده: اوری هرت[1]

زمین زیر آب

اقیانوس ها محدوده هایی از آب شور هستند که حوضه های بسیار عظیم موجود بر روی سطح زمین را پر کرده اند. اگر چه زمین دارای یک پیکرۀ پیوسته از آب شور است، اما دانشمندان و جغرافی دانان آنرا به پنج بخش متفاوت تقسیم کرده اند. این پنج بخش از بزرگترین تا کوچکترین عبارتند از: اقیانوس های آرام، اطلس، هند، منجمد جنوبی و منجمد شمالی.

اقیانوس ها علاوه بر وسیع بودن، عمیق هم هستند. بطور متوسط عمق اقیانوس ها کمی بیشتر از دو مایل (3.21 کیلومتر) است. اما عمق آب در درازگودال ماریانا، که در حدود 200 مایلی جنوب غربی گوآم در اقیانوس آرام قرار دارد، تقریباً هفت مایل (11.26 کیلومتر) است. این مکان، عمیق ترین قسمت این اقیانوس  است.

کنترل آب و هوا

اقیانوس ها کمک می کنند تا آب و هوای زمین قابل سکونت باشد. اقیانوس ها بوسیلۀ حرکت و جابجایی آب در اطراف زمین کمک می کنند تا مکان های مختلف بیش از حد گرم یا سرد نشوند.

علاوه بر این، اقیانوس ها کمک می کنند تا سیارۀ ما گرم بماند. به همان شکل که آب گرم موجود در یک وان حمام نسبت به شکلات داغی که در یک فنجان کوچک وجود دارد، مدت زمان بیشتری گرم می ماند، وسعت بسیار زیاد آب گرم موجود در اقیانوس ها، گرما را در درون آنها  ذخیره می کند. در مرحلۀ بعد جریان های اقیانوسی این گرما را به دور تا دور زمین می برند. اگر اقیانوس ها نبودند، زمین یک صخرۀ یخی بود.

اقیانوس یا دریا؟

کلمات «اقیانوس» و «دریا» در بیشتر موارد با معنای یکسان بکار می روند. اما با این وجود، دریا محدودۀ کوچکی از یک اقیانوس است و معمولاً در چندین جهت آن خشکی وجود دارد. مدیترانه که بین اروپا و آفریقا قرار دارد، بالتیک در اروپای شمالی و مرکزی و کارائیب بین آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی، همگی دریا هستند.

چرخۀ آب

درختان و سایر گیاهان مقداری آب را از خود خارج و در جو منتشر می  کنند؛ به چنین پدیده ای تَرادَمش (تعرق) می گویند. سپس این آب دوباره بصورت باران به زمین بازمی گردد. درختان جنگل های بارانی آب زیادی، تا 200 گالن در سال (757.082 لیتر)، را منتشر می کنند. این آب یک پوشش ابری ضخیم بر روی جنگل های بارانی ایجاد می کند و در نتیجه این جنگل ها همیشه گرم و مرطوب هستند.

در بعضی از جنگل های بارانی هر روز بیشتر از یک اینچ (25.4 میلیمتر) باران می بارد. جنگل های بارانی به تثبیت آب و هوای زمین کمک می کنند و این کار را نه تنها بوسیلۀ ایجاد باران، بلکه بوسیلۀ جذب دی اکسید کربن نیز انجام می دهند. این یک کار مفید است، به این دلیل که وجود دی اکسید کربن بیش از حد در جو می تواند موجب گرم شدن بیش از اندازۀ زمین شود.

حیات در اقیانوس ها

دانشمندان تخمین می زنند که حدود یک میلیون گونۀ جانوری در اقیانوس ها زندگی می کنند. البته، بیشتر آنها یعنی 95 درصد، بی مهره هستند. بی مهرگان جانورانی هستند که ستون فقرات ندارند مانند عروس دریایی و میگو. پرتعدادترین مهره دار (جانوری که ستون فقرات دارد) سیارۀ زمین ماهی کُرک دهان[2] است. این ماهی کوچک اقیانوسی در تاریکی می درخشد و دندان های نیشِ سوزن مانندی دارد.

بعضی از کوچکترین جانوران روی زمین را می توان در اقیانوس ها یافت. جانوران دریایی مانند زئوپلانکتون ها آنقدر کوچک هستند که فقط با میکروسکوپ می توانیم آنها را ببینیم. در این آب ها ماهی های بزرگ هم شنا می کنند، مانند کوسۀ بزرگ سفید، سفره ماهی و خورشیدماهی اقیانوسی.

بزرگترین جانوری که تاکنون بر روی زمین زندگی کرده است یک پستاندار دریایی بنام نهنگ آبی است. دلفین ها، گرازماهی ها، و شیرهای دریایی نیز پستاندارانی هستند که ساکن اقیانوس ها هستند. اقیانوس ها سرشار از حیات گیاهی هستند. اکثر این موجودات جلبک های ریزی بنام فیتوپلانکتون هستند. این موجودات میکروسکوپی وظیفۀ بزرگی دارند. آنها از طریق فتوسنتز، حدود نیمی از اکسیژنی را که انسان ها و سایر موجودات ساکن خشکی  تنفس می کنند، تولید می کنند. علاوه بر این، جلبک های بزرگتر مانند جلبک های دریایی و کتانجک[3] هم در اقیانوس ها رشد می کنند و غذا و پناهگاه جانوران دریایی را تأمین می کنند.

زیستگاه های آبی

دما، عمق اقیانوس، و میزان دوری از ساحل تعیین کنندۀ انواع گیاهان و جانورانی است که در یک محدودۀ مشخص از اقیانوس ها زندگی می کنند. به این مناطق، زیستگاه  می گویند.

صخره های مرجانی یک نوع زیستگاه هستند. هنگامیکه جانوران بسیار کوچکی بنام پولیپ می میرند، اسکلت آنها سفت و سخت می شود و در نتیجه پولیپ های دیگر می توانند بر روی آنها زندگی کنند. سپس این پولیپ ها هم می میرند و همینطور پولیپ های بیشتری بر روی آنها قرار می گیرند. بعد از گذشت هزاران سال، این مجموعه به یک ساختار پیچیده بنام صخرۀ مرجانی تبدیل می شود که غذا و پناهگاه تعداد زیادی از جانوران دریایی را تأمین می کند. واقعیت این است که صخره های مرجانی به دلیل وجود تنوع زیاد جانورانی که در آنها یافت می شوند، جنگل بارانی دریایی نام گرفته اند. جانورانی مانند اسب دریایی، دلقک ماهی، و لاک پشت دریایی همگی در صخره های مرجانی زندگی می کنند. البته، خود مرجان ها هم جانور هستند! آنها با استفاده از بازوهای ریز و شاخک مانند خود، غذا را از داخل آب به چنگ می آورند.

جنگل های کتانجک  در امتداد خطوط ساحلی اقیانوس های آرام و منجمد جنوبی نیز برای حیات وحش دریایی غذا و سرپناه فراهم می کنند. روی برگ های این گیاهان بزرگ قهوه ای و لاستیک مانند قسمت هایی رشد می کنند بنام نماتوسیست که توخالی و کروی شکل هستند و به این گیاهان کمک می کنند تا بتوانند تا سطح آب بالا بیایند. شیرهای دریایی، نهنگ ها، پرندگان ساحلی و سایر جانوران دریایی از موجودات کوچکتری که در میان این برگ ها پنهان می شوند تغذیه می کنند.

زیستگاه های دریایی دیگر مانند مصب ها در واقع در داخل اقیانوس ها قرار ندارند. مصب  محدوده ای است که در آن رود و اقیانوس  به یکدیگر می پیوندند و مخلوطی از آب شور و آب شیرین را بوجود می آورند. صدف ها، خرچنگ ها و بسیاری از پرندگان مانند حواصیل های بزرگ در مصب ها زندگی می کنند.

دانشمندان تخمین می زنند که ما فقط 5 درصد از اقیانوس ها را کاوش کرده ایم. شاید شما نفر بعدی باشید که یک گونۀ جدید ماهی یا یک گودال عمیق تر را در زیر آب کشف خواهد کرد!

منبع: کیدز نشنال جئوگرافیک

ترجمه: آکادمی کودک باغ کتاب تهران