مجله آکادمی باغ کتاب

زیستگاه آب شیرین

یک الیگاتور مشغول چرت زدن بر روی یک کندۀ درخت است. یک حواصیل در هوا اوج می گیرد و سپس در میان نی ها، جایی دورتر و امن، فرود می آید. در حالیکه حشرات وزوز و جیرجیر می کنند، یک قورباغه با صدای چلپ چلپ بدرون آب می پرد. این یک زیستگاه آب شیرین است که مکانی شلوغ و پر سرو صدا است!

نویسنده: اوری هرت[1]

آب شیرین چیست؟

رودها، نهرها، دریاچه ها، تالاب ها و جویبارها همگی زیستگاه های آب شیرین هستند. تالاب  ها که باتلاق ها و مانداب ها در گروه آنها قرار دارند نیز زیستگاه آب شیرین محسوب می شوند. باتلاق ها دارای گیاهان چوبی و درختان مختلف هستند، در حالیکه مانداب ها درخت ندارند اما در عوض دارای مقدار زیادی نی و چمنیان هستند. آب های شیرین تنها سه درصد از مجموع آب های زمین را تشکیل می دهند ( بقیۀ آبها شور هستند). اما با وجود این مقدار بسیار کم، زیستگاه های آب شیرین محل زندگی بیش از 100000 گونه از گیاهان و جانوران هستند. 

چیزهایی بجز ماهی ها

ماهی هایی که در زیستگاه های آب شیرین زندگی می کنند همراهان و همنشیان زیادی دارند. حلزون ها، کرم ها، لاک پشت ها، قورباغه ها، پرندگان مرداب زی، نرم تنان، الیگاتورها، سگ های آبی، سمورهای آبی، مارها، و انواع زیادی از حشرات هم در این مکان ها زندگی می کنند. بعضی از جانوران نادر و غیرعادی مانند دلفین های رودخانه ای و عنکبوت آبی هم جزء جانوران آب های شیرین هستند. گیاهانی مانند جلبک ها، لوئی ها، نیلوفرهای آبی، آسپن ها و درختان بید با استفاده از سیستم ریشه ای خود آلودگی ها و مواد مغذی اضافی آب را تصفیه می کنند و به این ترتیب به تمیز نگه داشتن آب ها کمک می کنند.

محلی برای وجود آب

دریاچه ها بوسیلۀ فعالیت های گوناگون طبیعت تشکیل شده اند. بسیاری از آنها طی آخرین عصر یخبندان، بین 12000 تا 1.8 میلیون سال پیش ظاهر شدند؛ به این ترتیب که یخچال های طبیعی در قسمت های مختلف زمین شروع به حرکت کردند و فرورفتگی های بسیار عظیم کاسه مانندی را در خشکی ها باقی گذاشتند که با آب باران و رواناب ها پر شدند. گروه دیگری از دریاچه ها زمانی بوجود آمده اند که پوستۀ زمین جابجا شده و گودی ها و شیارهایی را باقی گذاشته که آب را در درون خود گیر انداخته اند. در بعضی موارد هم زمانیکه یک آتشفشان فوران می کند، تمام ماگما به سمت بیرون سرازیر می شود. حال اگر قسمتی از زمین بدرون دهانۀ آتشفشان فرو بریزد، گودی هایی را بر جای می گذارد که می توانند به دریاچه های بزرگی تبدیل شوند. دریاچۀ کراتر[2] در اورگن[3] به این صورت بوجود آمده است.

رودها زمانی بوجود می آیند که برف و یخ آب شده از کوه ها سرازیر می شوند و در امتداد شیارها و کانال های زمینی در مسیر خود به سمت دریاها جاری می شوند؛ رودها همیشه به سمت یک اقیانوس روان هستند. تالاب ها، یعنی محیط هایی که زمین آنها بیشتر اوقات با آب پوشیده شده است، در بیشتر موارد در زمین هایی بوجود می آیند که در اطراف رودخانه هایی قرار دارند که طغیان می کنند؛ و یا در محدوده هایی بوجود می آیند که آب های زیرزمینی از میان سنگ بسترهایی که زیر خاک قرار دارند به سمت بالا نشت می کنند. سنگ های بستر از انواع مختلف سنگ ها مانند گرانیت، ماسه سنگ و سنگ آهک تشکیل شده اند. آب می تواند از میان شکاف های موجود در این سنگ ها نشت کند و سنگ آهک را در خود حل کند. حتی سگ های آبی هم می توانند با ساختن سد بر روی رود ها و نهرها، تالاب ایجاد کنند.

آب شیرین های معروف

بزرگترین زیستگاه آب شیرین جهان، اورگلیدز[4] نام دارد که تالابی به وسعت 1.5 میلیون جریب در جنوب فلوریدا است.

رود آمازون در آمریکای جنوبی از رشته کوه  آند سرچشمه می گیرد و تا اقیانوس اطلس، 4000 مایل (6400 کیلومتر) امتداد دارد. جریان این رود از میان شش کشور از جمله پرو و اکوادو عبور می کند.

دریاچۀ بایکال در سیبری که منطقه ای در روسیه است، بزرگترین دریاچۀ جهان است. این پیکرۀ آبی که در شمال آسیا قرار دارد، یک پنجم از تمام آب های شیرین سیارۀ زمین را در بر گرفته است.

بنابراین، چه برای یک لاک پشت گرسنه و چه برای گیاهی که آلودگی ها را جذب می کند و چه برای یک انسان تشنه که دوست دارد آب بازی هم بکند، زیستگاه های آب شیرین، اکوسیستم های مهم و حیاتی برای سیارۀ ما محسوب می شوند!

منبع: کیدز نشنال جئوگرافیک

ترجمه: آکادمی کودک باغ کتاب تهران