چرخۀ زندگی گیاهان
وقتی یک دانه تشکیل می شود چه اتفاقی می افتد؟
بعضی از گیاهان برای هر گل، میوه یا هر کدام از سبزیجات یا قسمت های خوراکی که بر روی آن گیاه رشد می کنند، یک دانۀ جداگانه تولید می کنند. اما گروه دیگری از گیاهان در هر گل، صدها یا حتی هزاران دانه دارند. زمانیکه دانه ها تشکیل می شوند، یعنی آماده هستند که به گیاهان جدید تبدیل شوند.
حالا اتفاقی که می افتد این است ...
زمانیکه دانه تشکیل می شود، برای اینکه رشد کند باید در خاک کاشته شود. گروهی از دانه ها بوسیلۀ انسانها و برای پرورش گل، میوه و سبزیجات کاشته می شوند. گروه دیگری از دانه ها وقتی گیاهی پژمرده می شود یا می میرد بر روی زمین می افتند یا بوسیلۀ وزش باد پراکنده می شوند و یا با جریان آب وارد زمین می شوند. وقتی دانه کاشته می شود، اگر آب کافی و خاک سالم داشته باشد و خورشید هم گرما و انرژی کافی برای گرم نگه داشتن خاک ساطع کند، می تواند شروع به رشد کند. اگر یک دانه تمام این موارد را در اختیار داشته باشد، جوانه خواهد زد. دانه ای که جوانه می زند، پوستۀ دانه را می شکافد و در نتیجه ریشه های آن می توانند در زمین رشد کنند. ساقه و برگ های دانه هم می توانند از میان خاک به سمت بالا حرکت کنند و شروع به غذاسازی برای تغذیۀ گیاه کنند تا گیاه بتواند به رشد خود ادامه بدهد.
ادامۀ رشد
وقتی گیاهی تشکیل می شود، همینطور رشد می کند و رشد می کند تا بالغ شود. معنایش این است که گیاه به اندازۀ لازم و مناسب بزرگ شده و آمادۀ میوه دادن، تولید سبزیجات، گل دادن و یا تولید تعداد بیشتری گل های سبز و زیبا است. توجه: این بستگی به نوع گیاه دارد.
وقتی گیاه بالغ می شود، گرده افشانی اتفاق می افتد و سپس میوه، سبزیجات و گل ها تشکیل می شوند و شروع به رشد می کنند. وقتی رشد آنها به پایان رسید ما...
- میوه ها و سبزیجات را می خوریم.
- از گل های زیبا لذت می بریم.
بعد هم این امکان را بوجود می آوریم تا دانه های این چیزها دوباره کار خود را از ابتدا شروع کنند.
گیاه پیر و قدیمی چه می شود؟
بسیاری از گیاهان بعد از یک فصل می میرند. دانۀ این گیاهان هر سال جمع آوری می شود و برای پرورش گیاهان جدید استفاده می شود. به این گیاهان یکساله می گویند. بعضی از نمونه های گیاهان یکساله عبارتند از:
- گل همیشه بهار
- گل آهاری
- لوبیا سبز
- کدو
- هندوانه
- گوجه فرنگی
به گیاهانی که نمی میرند و به تولید دانۀ جدید در هر بهار و تابستان ادامه می دهند، چندساله می گویند. بعضی از نمونه های گیاهان چندساله عبارتند از:
- درختان
- گل های رز
- یاس بنفش
- مارچوبه
- توت فرنگی
آیا تمام گیاهان از دانه می رویند؟
پاسخ این سؤال منفی است. همۀ گیاهان از دانه نمی رویند. فقط گیاهانی که گل می دهند (میوه ها، سبزیجات و صیفی جات و میوه های فندقی گیاهان گلدار هستند) از دانه می رویند.
خزه ها از هاگ ها می رویند. هاگ ها سلول های گیاهی هستند که بدون نیاز به گرده افشانی تولید مثل می کنند. گروه دیگری از گیاهان از غده ها، مکنده ها یا رونده ها که قسمتی از ریشۀ گیاه هستند، می رویند. غده ها، مکنده ها و رونده ها را می توان از گیاه اصلی جدا کرد و در زمین یا خاک گلدان کاشت تا گیاهان جدید برویند.
پیوند زدن و قلمه زدن روش های دیگری برای پرورش گیاهان جدید هستند. پیوند زدن زمانی انجام می شود که دو گیاه متفاوت را به یکدیگر متصل می کنند تا یک گیاه جدید بروید. قلمه زدن کار آسانی نیست و باید به درستی انجام شود تا نتیجه بخش باشد.
قلمه زدن روش آسان تری برای پرورش یک گیاه جدید است. برای پرورش گیاه جدید بوسیلۀ قلمه زدن انتهای برگ را که به ساقه می چسبد یا یک قسمت سالم از ساقۀ گیاه را در خاک می گذارند تا ریشه بدهد.
وقتی گیاه جدید ریشه داد، یعنی زمان آن رسیده که شروع به بزرگتر شدن و قوی تر شدن بکند و چرخۀ حیات را ادامه بدهد؛ منظور همان چرخۀ حیات گیاه است.
برای سرگرمی می توانید حداقل یکی از فعالیت های زیر را انجام دهید تا ببینید چرخۀ حیات یک گیاه چگونه عمل می کند.
- سه نوع دانۀ متفاوت بکارید؛ کاشت دانه های آفتابگردان، لوبیا سبز، و گل آهاری ساده هستند. رشد هر کدام از این گیاهان را تماشا کنید و ببینید که چطور زنبورهای عسل گرده افشانی آنها را انجام می دهند.
- از تمام گل ها و گیاهان موجود در حیاط منزل یا در همسایگی عکس بگیرید. بر روی آنها برچسب یکساله یا چندساله بزنید.
- از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید تا برگ، غده یا رونده هایی که می توانید از آنها گیاه جدید تولید کنید در اختیارتان بگذارند.
منبع: scienceforkidsclub (2020)
ترجمه: آکادمی کودک باغ کتاب تهران