مجله آکادمی باغ کتاب

فانوس دریایی اسکندریه[1] معروف ترین فانوس دریایی جهان تا قرون وسطی بود. این فانوس به عنوان یکی از عجایب هفتگانۀ دنیای باستان دسته بندی شده است. طبق باوری که وجود دارد فانوس دریایی اسکندریه، اولین فانوس دریایی است که ساخته شده است. این فانوس در قرن سوم پیش از میلاد ساخته شد و در اثر زلزله ای که بین قرن های 12 و 14 میلادی روی داد، تخریب شد.

حقایقی دربارۀ فانوس دریایی اسکندریه برای کودکان

• فانوس دریایی اسکندریه به منظور هدایت قایق ها به سمت بندر اسکندریه ساخته شد. شب ها بر فراز این فانوس آتشی روشن می شد که به کشتی ها کمک می کرد تا به سلامت وارد بندر شوند، در حالی که روزها از یک آینه استفاده می شد تا برای این کار نور خورشید را منعکس کند.
• این فانوس از سه بخش ساخته شده بود و هر بخش از بخش پایین تر اندکی کوچکتر بود. پایین ترین بخش به شکل مربع، بخش دوم به شکل هشت ضلعی و بخش سوم به شکل استوانه بود. تصور بر این است که ارتفاع فانوس اسکندریه حدود 350 فوت (110 متر) بوده و یک پلکان مارپیچ برای رفتن به بالای آن وجود داشته است. 
• این فانوس پس از ساخته شدن یکی از بلندترین بناهای جهان بود و به عنوان الگویی برای فانوس های دریایی آینده بکار می رفت.
• گمان می رود این بنا بوسیلۀ سوستراتوس کنیدوسی[2] برای بطلمیوس یکم[3]، پادشاه مصر، ساخته شده باشد، هرچند که اتمام ساخت آن در زمان سلطنت پسرش، بطلمیوس دوم، صورت گرفت.
• از ویرانه های این فانوس دریایی برای ساخت قلعۀ قایتبای[4] در سال  1477 میلادی استفاده شد و مقداری از قسمت های سنگی آن هم در خودِ بندر پیدا شده اند.
• ویرانه های فانوس دریایی اسکندریه در زیر آب کشف شده اند و از محل این فانوس هم به عنوان موزۀ اسکندریۀ باستان و فانوس دریایی آن حفاظت خواهد شد.
• فانوس دریایی اسکندریه تا قرن دوازده میلادی پابرجا بود و این موضوع آنرا به یکی از ماندگارترین عجایب دنیای باستان تبدیل کرده بود. در این میان فقط آرامگاه هالیکارناسوس[5] و هرم بزرگ جیزه[6] نسبت به آن مدت بیشتری دوام آوردند.
• فانوس اسکندریه در یک جزیرۀ بسیار کوچک در ورودی بندر اسکندریه ساخته شد. نام این جزیره فاروس[7] بود که در طول زمان تغییر کرد، اما همچنان در زبان های زیادی به معنی فانوس دریایی بکار می رود، مانند کلمۀ phare در زبان فرانسوی و کلمۀ faro در زبان های ایتالیایی و اسپانیایی.
• شهر اسکندریۀ امروزی در همان مکان شهر باستانی آن ساخته شده و دومین شهر بزرگ و بندر اصلی مصر است.

سؤال و جواب

سؤال: فانوس اسکندریه به چه دلیل ساخته شد؟

جواب: زمانی که اسکندر، اسکندریه را بنیانگذاری کرد، هدفش ایجاد یک پایتخت جدید در منطقه بود که دسترسی مناسبی به دریای مدیترانه داشته باشد و در نتیجه دسترسی به سرتاسر امپراطوری در حال گسترش او بهتر و بیشتر شود. اما دسترسی از راه دریا به شهر جدیدش به دلیل وجود نقاط کم عمق، آبسنگ ها و کمبود مکان های بلندی که بتوانند به عنوان محل دیده بانی برای هدایت کشتی ها بکار بروند، خطرناک بود. 

با مرگ اسکندر، پادشاهی او به بطلمیوس یکم رسید و او تصمیم گرفت تا برای کاهش تعداد کشتی هایی که هنگام نزدیک شدن به اسکندریه غرق می شدند، راه حلی پیدا کند. او برای این کار، از کمک سوستراتوس کنیدوسی بهره برد. سوستراتوس فانوس دریایی اسکندریه را طراحی کرد و آنرا ساخت. فانوس اسکندریه مشکل را حل کرد و نقطۀ دیده بانی بلندی را ایجاد کرد که می توانستند به وسیلۀ آن کشتی ها را با سلامت و ایمنی هدایت کنند.

سؤال: فانوس اسکندریه چگونه ساخته شده بود که توانست مدت بسیار طولانی دوام بیاورد؟

جواب: قاعدۀ فانوس اسکندریه یک مربع بزرگ بود که از بلوک های سنگی بسیار بزرگی ساخته شده بود. این بلوک ها با سرب مذاب بهم متصل شده بودند تا این اطمینان وجود داشته باشد که در برابر قدرت امواج مستحکم خواهند ماند. این کار یک زیرساخت محکم و پایدار برای این بنا ایجاد کرده بود. برج فانوس از سه قسمت ساخته شده بود، یک بخش به شکل مربع، یک بخش به شکل هشت ضلعی و بخش فوقانی به شکل استوانه.

برای اطمینان از این که سازۀ فانوس تا جای ممکن پایدار خواهد ماند، هر بخش کوچکتر از بخش زیرین ساخته شده بود. تمام این برج از بلوک های سنگی با رنگ روشن ساخته شده بود و بنای آن هر چه به بالاترین قسمت برج نزدیکتر میشد باریکتر می شد. طراحی این فانوس دریایی آن را قادر ساخت که تقریباً 1500 سال ماندگار بماند. این فانوس چندین بار در طول چند قرن آخر موجودیتش، تعمیر شده بود و گمان می رود که تا اوایل قرن 14 میلادی در حال استفاده بوده است.

منبع: scienceforkidsclub (2020)

ترجمه: آکادمی کودک باغ کتاب تهران